Ležaj je mehanička sprava koja dozvoljava određeno relativno kretanje između dva dela, najčešće rotaciju ili linearno pomeranje. Ležaji se mogu klasifikovati prema kretanjima koja dozvoljavaju, prema principu njihovog funkcionisanja, te prema pravcu primenjene sile, koju oni primaju.
Trenje u ležajevima
Ležajevi sa malim trenjem često su bitni za efikasnost, kako bi se smanjilo habanje, te kako bi se dostigle velike brzine. U suštini, ležaj može smanjiti trenje pomoću svog posebnog oblika, materijala ili pomoću fluida koji se nalazi između površina.
pomoću oblika, dobija prednost korištenjem sferičnih površina ili kotrljajnih tela.- pomoću materijala, gde se iskorišćava priroda materijala od kojeg je izrađen ležaj. (Na primer, korišćenje plastike za ležaje koji imaju mali koeficijent trenja.)
- pomoću fluida, iskorišćava se niska viskoznost sloja fluida, kao što je lubrikant ili kao potišteni medij koji sprečava da se dva čvrsta dela dodiruju.
- pomoću polja, iskorišćava elektromagnetna polja, kao što je magnetno polje, kako bi se sprečilo dodirivanje dva čvrsta dela.
Kombinacije se mogu primijeniti čak u istom ležaju. Primer ovoga je kada se od plastike izradi kavez ležaja, koji odvaja valjkiće/kuglice, koje smanjuju trenje pomoću svog oblika i završne obrade površine.
Principi funkcionisanja
Postoji najmanje šest principa rada ležaja:
klizni ležaj – deluje na principu trenja klizanja (između delova u relativnom kretanju nalazi se samo tanki sloj ulja debljine od 2 do 50 mikrona).- valjni ležaj – deluje na principu trenja valjanja (između delova u relativnom kretanju nalaze se valjna tela (kuglice, valjci, konusi, bačvice ili iglice) promera 2 do 50 mm.
- ležaj sa kotrljajućim telom, kao što su kugličasti ležaji
- dijamantni ležaj
- fluidni ležaj, kod kojeg se teret drži gasom ili tečnošću
- magnetni ležaj, kod kog se teret drži magnetnim poljem
- savojni ležaj
U servo sistemu, odnosno kod servo letvi i servo pumpi se najčešće upotrebljavaju valjni ležaji, odnosno kuglični i valjkasti, koji se nalaze u razvodniku servo letvi. Kuglični se takođe nalazi u većini servo pumpi i klizni ležaji koji se nalaze nekim servo pumpama.
